ẨM THỰC “DU MỤC”

 Bài: Vương Minh

Mông Cổ được biết đến như một quốc gia có nền văn hóa độc đáo nhưng tương đối khép kín. Lối sống của người dân gắn liền với những cuộc hành trình du mục. Khí hậu và điều kiện tự nhiên khắc nghiệt cũng phần nào sản sinh những món ăn độc đáo mà ngoài Mông Cổ, không nơi nào có được.

Nằm hoàn toàn trong lục địa ở Trung Á, phía Bắc giáp Nga và phía Nam giáp Trung Quốc, Mông Cổ là một đất nước khá rộng với diện tích 1,56 triệu km², dân số trên 2,4 triệu người với mật độ dân cư thưa thớt. Mông Cổ từng là đất nước chiếm giữ diện tích rộng lớn nhất thế giới. Ngày nay, Mông Cổ là một trong vài nước còn giữ văn hóa và truyền thống du mục từ ngàn xưa, thể hiện rõ nét trong lối sống, văn hóa ăn uống và trang phục của họ. Nguồn thực phẩm của họ gắn liền với các loài gia súc có thể theo chân họ trên miền thảo nguyên, trong đó có dê và ngựa. Thức ăn của họ chủ yếu từ thịt và sữa. Sữa là món ăn cơ bản của tất cả mọi người. Tại đây, bạn khó có thể tìm được các loại rau. Rau hầu như không hiện diện trong bữa ăn của họ, mọi thứ chỉ toàn sữa, thịt, bột và trà.

 
Người Mông Cổ thường nấu thức ăn trong những nồi lớn

 
Người phụ nữ sẽ đảm nhiệm việc “xới” cơm cho cả gia đình

Sữa ở đây chủ yếu là sữa ngựa, được vắt ra và cho vào những thùng sắt để qua đêm. Sau đó, người ta sẽ hớp lớp váng sữa trên mặt, rồi cho vào những bao da lớn, dùng một cây gỗ khuấy mạnh. Sữa lên men chua, trở thành món sữa ngựa có vị chua thanh như giấm - một trong những thứ thực phẩm chủ yếu của người du mục trong suốt mùa hè. Váng sữa cũng để lên men và phơi khô thành những tấm bánh màu trắng đục, rắn như đá nhưng khi cho vào miệng nhai thì thấy dẻo và có vị bùi béo - đây chính là thứ ăn khoái khẩu của mùa đông. Sữa còn được chế biến thành hai thứ rượu. Người ta đổ sữa ngựa vào một chiếc túi da đặc biệt rồi treo lên bên trái cửa ra vào lều. Mỗi ngày phải đảo và đánh sữa hàng trăm lần để làm men.

Vắt sữa ngựa

 
Và cả sữa dê

Sữa có mặt trong nhiều món ăn của người Mông Cổ

 
Và là nguyên liệu để chế biến món trà sữa

Tuy nhiên, ẩm thực Mông Cổ không chỉ duy nhất có sữa mà xen vào đó là các món thịt, trong đó nổi tiếng là món dê nướng đá. Dê được gí điện cho đến chết rồi chặt bỏ đầu, sau đó dê được lọc hết xương nhưng không bị rách da, rồi tiếp đó cho hết gia vị vào trong và bóp cho đều để gia vị thấm đều vào từng thớ thịt. Sau đó, người ta sẽ cho những hòn đá nung nóng vào đầy bụng dê rồi buộc túm lại, đem thui cho đến cháy hết lòng và vàng da là ăn được. Món này được xẻ nóng và ăn ngay. Khi ăn, “cả làng” sẽ tụ tập. Ngoài ra, để trữ thịt lâu, người Mông Cổ còn có thói quen xả thịt, sấy khô (lấy cả xương), sau đó thịt sẽ được nướng lên ăn dần. Món này được gọi là lamb legs. Bên cạnh đó là những món với lòng (tương tự như thắng cố của vùng đồng bào dân tộc Việt Nam)…

Giết thịt dê

 
Nấu món lòng

 
Thịt dê phơi khô

 
Món nướng theo kiểu BBQ rất đặc biệt của người Mông Cổ

Ẩm thực Mông Cổ còn có những loại bánh ăn chơi như bánh hấp (giống Dimsum Trung Hoa), Xoohool và Huushuur. Tất cả đều được làm từ bột gạo, cán mỏng, nhồi nhân (bằng thịt) và đem chiên hay hấp. Vào mùa trung thu, Mông Cổ cũng có loại bánh cho riêng mình. Cũng được gọi là “moon cake” nhưng bánh của người Mông Cổ khác xa với những gì bạn hình dung. Đó chỉ là những chiếc bánh nướng vàng, tròn dẹt, xôm xốp và có vị ngọt. Kết thúc bất kì bữa ăn nào, người ta cũng phải dùng kèm một tách trà. Việc vội vã rời khỏi bàn ăn mà không dùng trà “tráng miệng” có thể xem là một hành động khiếm nhã.

Chuẩn bị làm món bánh Huushuur

 
Chiên bánh khi đã hoàn tất

 
Món bánh hấp

 
Bánh được dùng chung với sữa

 
Còn đây là bánh Trung thu của họ

Thiết nghĩ, với sự đặc trưng chỉ riêng trong ẩm thực đã đủ sức hút để thôi thúc bạn đến và khám phá vùng đất hùng vĩ và kì lạ này để biết rằng, lối sống du mục chưa bao giờ biến mất khỏi hành tinh này.