Kikujiro (1999): Những lời nói dối ngọt ngào

Có ai đó từng nói rằng mỗi người lớn chúng ta đều là những đứa trẻ to xác. Qua thời gian, cuộc đời đã tác động đến mỗi người theo nhiều cách, nhẹ nhàng có, thô bạo có, có lúc lại phũ phàng, bạc bẽo. Vậy thì còn nơi nào để ta được nhìn lại tâm hồn non trẻ, sáng trong của mình ngày nào? Ấy là trong tiếng cười của trẻ nhỏ. Kikujiro (1999) không phải là một bộ phim dành cho những ai ưa vội vàng, hối hả, bộ phim dành cho những ai trẻ lòng, những ai còn chịu hiểu và hiểu được ngàn điều từ ánh mắt, từ những tiếng thở dài lặng yên của trẻ thơ. 

Trên thế gian này, thứ sáng trong bậc nhất chính là tiếng cười của trẻ nhỏ và có lẽ, cũng không có gì nhói buốt hơn, xót xa hơn tiếng thổn thức của các em. Bộ phim Kikujiro mở đầu bằng một sắc màu ảm đạm với nỗi buồn của cậu bé Masao. Em không hề khóc nhưng nỗi buồn đã hiện hữu quá rõ ràng. Đó là khi Masao nhìn theo bóng dáng chiếc xe du lịch chở gia đình người bạn của mình đi du lịch mùa hè, là khi cậu bé cúi gằm mặt trước đĩa dưa hấu bà ngoại để lại sau khi dặn em ngoan ngoãn ở nhà một mình rồi đi làm, là khi em đứng trơ trọi, thẩn thờ với quả banh giữa sân bóng rộng lớn mà không có bạn chơi cùng. Có nỗi cô đơn nào làm người ta nao lòng hơn thế? 

Bạn nghĩ khi nào thì một cuộc phiêu lưu bắt đầu?

Đó không phải là khi bạn đã lên sẵn kế hoạch đường đi của mình, càng không phải khi bạn đã xếp xong hành trang. Mọi cuộc phiêu lưu bắt đầu trong những suy nghĩ đầu tiên khi tâm trí bạn hướng về đích đến. Cậu bé Masao cũng vậy, với một tấm ảnh, một chiếc ba lô nhỏ nhắn và niềm tin vừa ngây ngô vừa dũng cảm của trẻ thơ, Masao quyết định ra vùng ngoại ô tìm người mẹ em chưa từng gặp đã bỏ đi làm xa, giao em cho bà ngoại chăm sóc.

Như một mối nhân duyên kì cục, Masao bất ngờ có một người đồng hành là Kikujiro - ông chú hàng xóm hay lè phè, bạc nhược bị vợ bắt đi theo cậu bé để đỡ ở nhà rách việc. Vậy là một bộ đôi hình thành, một bộ đôi kì lạ. Đến đây, người ta bắt đầu khâm phục cái tài của đạo diễn Takeshi Kitano khi tạo dựng nên một sự đối lập đáng yêu như thế. Một bên là một con người đã bị cuộc đời làm cho xù xì, thô kệch, một bên là một đứa trẻ quá đỗi trong sáng, quá đỗi thơ ngây. Một người quá hiểu về cuộc đời để có thể sống ở bất kì hoàn cảnh với đủ mọi cách có khi trơ trẽn, có khi mánh lới và một cậu nhóc chưa hiểu gì về cuộc đời, tin tưởng vào cuộc đời và thấy nó cũng chẳng có gì đáng sợ so với những con ác mộng vẫn thường lâu lâu xuất hiện.

“Hôm nay chúng ta sẽ đi tìm mẹ nhé!”
Và nơi dừng chân của họ là trường đua ngựa.
Cuộc hành trình của Masao đã bắt đầu bằng một lời nói dối như thế. Và còn nhiều, thật nhiều lời nói dối khác nữa…

 “Hãy đứng chờ ở đây, ta đi vệ sinh một chút!”

Sau khi đốt sạch tiền ở trường đua ngựa và ngồi giải sầu trong quán rượu, ông chú già mới phát hiện thằng bé đã không còn đứng ở trước quán rượu chờ mình nữa. Và khi kịp thời tìm thấy Masao trước khi cậu bị một lão già biến thái lạm dụng, Kikujiro đã bảo Masao đứng đợi như thế rồi lặng lẽ quay vào tẩn cho lão già biến thái một trận. Và đúng như cá tính của một ông chú khôn lỏi, sau khi trừng trị kẻ xấu, Kikujiro cũng không quên cướp luôn tiền của hắn. Gây sự với xã hội đen, ăn cắp bắp dưới ruộng đem bán, chọc phá hết các gian hàng trong lễ hội, quỵt tiền khách sạn,… Bao nhiêu thử thách mà cả hai đã vượt qua khiến trẻ con cười khì và khiến người lớn phải nghĩ suy.

“Mày nghĩ sao vậy? Dĩ nhiên là tao biết bơi!”
“Tao cũng đói, nhưng mà… Mày cứ ăn đi! Người lớn thì phải biết hy sinh cho trẻ con chứ!”

Bằng sự sỉ diện có phần ngốc nghếch của Kikujiro, bộ phim mang được sắc màu hài hước, vui nhộn với thiếu nhi. Đó là những hình ảnh tĩnh được kéo dài khi ông chú suýt chết đuối trong tình trạng chổng chân lên giữa hồ bơi dù mang một cái phao thật to, là khi ông chú len lén ra một chỗ khuất ăn gói cơm nắm vẫn giữ riêng cho mình trong túi. 

Trong hành trình đó, cũng không rõ cậu bé Masao đã “được” hay “bị” ông chú Kikujiro dạy cho rất nhiều cách nói dối. Để xin đi nhờ xe thì phải làm mặt buồn như thế nào hay phải giả vờ mù để xe thắng lại kịp và cho mình đi, hay là để đinh trên đường cho các xe thủng lốp và giả vờ lại thay giúp,… Và rồi cậu bé Masao cũng dạy lại cho Kikujiro, rằng một câu hỏi lịch sự lại có hiệu quả hơn và rằng cuộc đời này vẫn còn nhiều lòng tốt để tin cậy lắm.

“Tao đã bảo rồi. Mẹ mày đã chuyển đi nơi khác. Phòng khi nào mày đến tìm, mẹ mày gửi lại cái này, một cái chuông thiên thần. Khi nào mày buồn hay rắc rối, hãy rung chuông lên, thiên thần sẽ đến giúp!”

Thật đúng đắn khi nói rằng có đôi lúc, sự thất vọng còn gây tổn thương nhiều hơn là bản thân nỗi đau. Hóa ra người mẹ của Masao lại là người mẹ trong một gia đình xa lạ khác, hóa ra mẹ không phải đang làm việc vất vả, mong gặp em mỗi ngày, mơ về em từng đêm. Masao lại cúi gầm mặt, trơ trọi ngồi ngoài bờ biển mà khóc thút thít. Những cảnh quay dường như được kéo dài hơn để cho sự cô đơn, chơi vơi phủ đầy bở biển trắng xóa.

Và rồi thiên thần đã đến với Masao. Không phải là thiên thần luôn nhoẻn miệng cười trong món đồ chơi trong suốt mà là một thiên thần rất khác, với chiếc áo trắng đã cũ mèm, với gương mặt lạnh tanh không cảm xúc, có khi trầy trụi bê bết máu vì đi gây sự nhưng khi hiếm hoi tìm thấy những khung hình cận cảnh, ta mới thấy được một đôi mắt sáng nói lên bao điều. Đó là một người lọt thỏm giữa trời biển mênh mông mà sao to lớn, mà sao vững vàng và đầy yêu thương để một cậu bé có thể nương tựa, có thể yêu quý mà nắm tay đứng dậy bước đi…

Hành trình tìm mẹ đã kết thúc nhưng sẽ thật phũ phàng nếu đạo diễn Takeshi Kitano cho kết thúc bộ phim ở đây. Một cách tình cờ, Masao và Kikujiro gặp lại những con người họ đã gặp trên đường đi. Đó là anh chàng nhà văn tốt bụng thích rong ruổi, là bộ đôi chú Mập và chú Hói ngây ngây ngô ngô chẳng hiểu sao mình lại trở thành xã hội đen. Chừng ấy con người kì lạ đó, chừng ấy người lớn quyết định cắm trại lại vài ngày từ một câu nói “Hãy vì thằng bé!”

Làm ảo thuật, đóng vai người cá, người ngoài hành tinh, thổ dân nhảy múa av2 có lẽ vui nhất là trò giả tượng,… Bao trò vui nhộn, lố bịch và hài hước được mấy ông chú già bày ra và thực hiện với hết thảy lòng nhiệt thành và hồn nhiên. Có sao đâu nhỉ, để một đứa trẻ cười thì có điều gì mà chúng ta không thể làm?!

Dần đến cuối phim, người xem mới nhận ra một hành trình khác, không phải là hành trình đi tìm mẹ của Masao mà giàu cảm xúc và sâu lắng hơn. Đó là hành trình đi tìm niềm vui cho trẻ thơ, hành trình tìm kiếm sự quan tâm, chia sẻ của người lớn dành cho trẻ nhỏ và đi tìm những hồn nhiên, vô tư trong mỗi tâm hồn tưởng đã chai sạn, già cỗi.