Hương vị ẩm thực trên phim ảnh

Có thể nói một trong những niềm hạnh phúc giản đơn nhưng rất đỗi lớn lao và mạnh mẽ trong đời mỗi người là được nếm một món ăn ngon. Đôi lúc, một món ăn không chỉ có công dụng thỏa mãn một cơn đói mà còn là một tấm gương phản chiếu chân dung người đã nấu nên nó. Một món ăn đẹp mắt cho ta thấy người đầu bếp tinh tế, tỉ mỉ như thế nào, một sự kết hợp lạ cho ta cảm nhận được tâm hồn người nấu phóng khoáng, tươi vui, hồn hậu đến đâu. Một món ăn ngon được chăm chút gửi trao đến một người còn có thể nói thay cả một tấm chân tình, một sự quan tâm mà ngàn lời nói đôi lúc cũng chẳng thể diễn tả hết được. Với các nhà làm phim, một món ăn ngon còn là một câu chuyện, một con người, một cảm xúc…

Được chuyển thể từ hai cuốn tự truyện của hai người phụ nữ là Julia Child – My Life in France và của Julie Pwell là Julie and Julia: 365 days, 524 Recipes, 1 tiny  apartment kitchen, bộ phim Julie and Julia (2009) đã khẳng định ẩm thực còn là con đường đi đến hạnh phúc và khẳng định giá trị cá nhân của phụ nữ. Julie và Julia là hai người phụ nữ không quen biết nhau, không sống cùng một đất nước và thậm chí không cùng một thời đại nhưng lại có tâm hồn đồng điệu với nhau nhờ vào tình yêu đối với các món ăn Pháp. Một quý bà Julia thanh lịch, nền nã của những năm 1940 mang nỗi cô đơn khi theo chồng là một công chức ngành ngoại giao tạm trú tại nước Pháp xa lạ. Một nữ nhân viên công sở bình thường Julie sống tại một căn hộ bình thường cùng một người chồng bình thường, làm những công việc nhàm chán hàng ngày và đối mặt với hàng tá những muộn phiền khi ngấp nghé tuổi 30. Và rồi hai người phụ nữ tìm đến ẩm thực Pháp với một khởi đầu lóng ngóng, vụng về, bắt đầu cảm nhận phong cách nấu nướng tinh tế kiểu Pháp vốn đã được Unesco công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, bắt đầu nhận ra họ đang tự vượt qua những giới hạn của bản thân và sáng tạo chính mình.

“You are the butter in my bread and the breath of my life”

Hẳn là bạn sẽ không thể không yêu một cái gái hát véo von trong gian bếp. Một cô gái nhỏ xinh vừa vặn với một gian bếp nhỏ xinh, xoay trở thoăn thoắt, khi thì nêm nếp một nồi súp ở đây, khi lại cắt thái một cái gì đó và hiểu rõ gian bếp của mình như thể cô ấy có thể nhắm mắt mà vẫn lấy được các thứ mình muốn. Bí quyết của các món ăn ngon, của mọi công thức nấu nướng chính là một tâm hồn tươi trẻ, lạc quan thể hiện trong từng nụ cười của Julie và Julia, trong ánh mắt triều mến khi họ đẩy đĩa thức ăn cho chồng. Đôi lúc họ cũng muộn phiền, đôi lúc họ nản chí nhưng bằng cách vượt qua từng thử thách khi học hỏi, họ lại dần trở nên mạnh mẽ hơn. Đó là khi Julia đứng lọt thỏm giữa một núi hành tây và mắt mũi sụt sùi để cố đạt được tốc độ thái hành tây nhanh như những người đàn ông trong lớp học nấu ăn. Là khi Julie bỏ con tôm hùm đang ngoe nguẩy vào nồi nước sôi rồi quay nắp, quăng thìa bỏ chạy vào phòng khách, khóc rấm rứt vì mình đã giết đi một sinh vật vô tội. Cứ thế, bộ phim Julie and Julia gieo vào ta từng chút từng chút niềm hứng khởi, niềm lạc quan một cách đáng yêu như thế.

Không giống như gian bếp ấm cúng của Julie và Julia, nhà bếp của cô bếp trưởng Kate tại nhà hàng nổi tiếng số 22 Bleecker lại là một bầu không khí nghiêm túc đến nghẹt thở hệt như trong quân đội. Một ngày của Kate bắt đầu lúc 4 giờ sáng, lao vào công việc tại nhà hàng rồi trở về căn hộ lúc tối mịt. Ở Kate hội đủ những phẩm chất để đảm đương trọng trách của một bếp trưởng, để giữ vững sự hoàn hảo và hiệu quả cho nhà bếp của mình như tài năng, khả năng sáng tạo và sự nghiêm túc, trách nhiệm, kỷ luật. Tuy vậy, sự quy củ và cầu toàn quá đáng mang đến cho Kate một bề ngoài lạnh lùng khó gần và dần giết đi nụ cười trên môi cô, đẩy cô vào cuộc sống cô độc mà bản thân Kate quá say mê công việc đã không nhận ra. Rồi đột ngột chị gái Kate qua đời, cô cháu gái 9 tuổi Zoe được gửi đến để Kate chăm sóc.  “Mụ phù thuỷ” Kate bất ngờ chới với vì chẳng thể nào xoa dịu nỗi buồn và chăm sóc chu đáo cho cô cháu nhỏ bằng sự lạnh lùng, cứng nhắc của mình. Mọi thứ đang rối tung lên rồi chợt rối tung hơn khi một nhân vật mới xuất hiện tại nhà bếp và phá hỏng trật tự vốn có mà Kate tạo lập: Nick – bếp phó mới.

Từ khi nào mà nhà bếp vốn chỉ có những câu mệnh lệnh và tiếng dao thớt, tiếng lửa cháy xèo xèo của Kate lại vang vang tiếng nhạc, tiếng cười, những câu đùa vui và những gương mặt giãn ra vì những nụ cười? Tất cả cũng chỉ tại anh chàng Nick đó! Anh ta vừa đảo lộn mọi thứ, vừa đe dọa vị trí bếp trưởng của Kate nhưng biết làm sao đây, anh chàng này lại chẳng có vẻ gì như muốn ganh đua, lại vẫn thường dành cho cô ấy nụ cười rạng rỡ nhất. Và bằng một phép màu nào đó mà Kate chẳng thể hiểu nổi, cô cháu gái Zoe phụng phịu hay chán ăn lại ăn hết cả đĩa mỳ Ý một cách ngon lành mà Nick đưa cho. Rồi cứ thế, mọi thứ thay đổi, tươi sáng hơn, ấm áp hơn theo cái cách mà Kate cứ tưởng là rắc rối, điên rồ. Rồi người xem chợt chiêm nghiệm ra, hóa ra hạnh phúc chẳng phải nằm trong một công thức đã in vào sách, chẳng phải nằm trong thực đơn hàng ngày, mật mã của hạnh phúc phải do mỗi người tìm tòi, trải nghiệm trong một quá trình biết thay đổi tích cực, biết cảm thông, biết dung hòa bản thân mình với hoàn cảnh vì người mà chúng ta yêu thương.

Trên thế giới có những tạo vật sở hữu sự thống nhất của những nét đối lập đầy mê hoặc, ví như một phong socola vừa đăng đắng vừa ngọt ngào, ví như một cô gái vừa dịu dàng vừa kiến quyết, mạnh mẽ như Vianne Rocher từ bộ phim Chocolat (2000). Một ngày gió lạnh năm 1960, Vianne dắt theo cô con gái nhỏ đến ngôi làng cổ kính và tĩnh mịch tại một vùng nông thôn nước Pháp trước bao nhiêu là ngỡ ngàng của người dân nơi đây. Ngỡ ngàng là vì cô ấy quá khác họ, quá khác với những quy củ, với những giáo điều, với tư tưởng cộng đồng mà họ luôn tuân thủ khi không đi nhà thờ, ăn mặc, nói năng phóng khoáng và nhất là cô ấy mang đến một món ăn lạ lẫm vào đầu mùa ăn chay: socola.

Mẹ con Vianne cũng như cửa hàng socola của cô thoạt tiên bị mọi người xa lánh, kỳ thị và chịu sự chèn ép của vị thị trưởng hà khắc. Tuy vậy, ở Vianne qua diễn xuất của diễn viên Juliette Binoche lại toát lên một sự cương nghị bí ẩn từ nụ cười rạng rỡ, từ vẻ lạc quan thường trực ngỡ như không gì lay chuyển được của cô. Dần dần, bằng những viên kẹo socola được làm từ công thức bí truyền 2000 năm của người Mayar và tấm lòng rộng mở và sự quan tâm của mình, Vianne lần lượt chinh phục được những người láng giềng của khó tính như bà chủ nhà Armande ngày ngày mong nhớ đứa cháu ngoại, như cô Josephine khốn khổ, ông Guillaume có con chó già,… Bộ phim hiện đại nhưng lại phảng phất không khí của một câu chuyện cổ tích với những phép màu mang đến kết thúc có hậu cho tất cả mọi người. Tuy nhiên đây lại là một phép màu rất thật, một phép màu mà hết thảy mọi người ai cũng có thể có được từ chính sự lạc quan và sự bao dung, cảm thông với tất cả mọi người. Những ý nghĩa nhân văn mà bộ phim mang lại ấy hệt như những dư vị của một thỏi socola, thật dịu ngọt làm người ta xao xuyến.

Babette’s Feast (1987), Like Water For Chocolate (1992), Big Night (1996), Eat Drink Man Woman (1994),… hay những bộ phim về đề tài ẩm thực khác đã cho thấy tài năng của các nhà làm phim. Bằng kỹ thuật của mình, họ không những cho ta nghe, ta thấy mà còn kích thích được vị giác, khứu giác để ta cảm nhận được vị ngon của những món ăn – những tác phẩm trác tuyệt được sinh ra từ một cá tính, một cảm xúc hay một câu chuyện làm ta xốn xang xúc động.