Bích Lan – Con người của ý chí và nghị lực

“… Tôi từng là đứa trẻ khỏe mạnh, xinh xắn, vô tư, ham chơi, hễ chạm chân xuống đất là ríu rít nhảy chân sáo. Tuổi thơ tôi miên man trong gió đồng và những trò chơi thơ dại. Những ngày cắp sách tới trường của tôi đầy bóng chữ và cả một thế giới văn chương lung linh mà tôi tự đắp xây bằng những quãng thời gian đọc vụng trộm tủ sách của ông nội. Chưa có gì trong cuộc sống khiến tôi phải nghĩ ngợi. Tôi hồn nhiên đi qua tuổi thơ đến mức chưa kịp nuối tiếc khoảng thời gian thần tiên ấy. Rồi tôi chạm vào cánh cửa tuổi thanh xuân, nhìn thấy bóng dáng mình ở thời thiếu nữ. Tất cả những cảm xúc xốn xang, những thoáng xáo động chỉ vừa chớm nở, hé mở trong tâm hồn trong veo.

Nhưng bỗng chốc sự bình yên sụp đổ, chôn vùi cả nét hồn nhiên. Cả những cảm xúc mới mẻ, đẹp đẽ cũng vụt mất. Bánh xe cuộc đời tôi khựng lại trước những hướng đi đầy hy vọng, quay ngoắt 180 độ, rẽ vào lối dẫn tới vực thẳm của sự tuyệt vọng. Tôi chới với. Trống rỗng. Vô vọng…”

Chắc hẳn không ít người trong chúng ta, nhất là các bạn trẻ sẽ thay đổi cách nghĩ và thái độ về cuộc sống khi biết đến hành trình vượt lên số phận nghiệt ngã mang tên Bích Lan.

Một ngày định mệnh vào năm 13 tuổi, Bích Lan bất ngờ té sấp xuống đất vì hai đầu gối bỗng dưng tê điếng, mãi sau đó cô mới đứng dậy được. Và cũng từ buổi sáng ấy, cô phải tạm biệt chiếc xe đạp thân yêu, hàng ngày nhấc từng bước chân khó khăn trên con đường đến trường, bị té thường xuyên hơn và thậm chí phải bò từng bậc để vào lớp. Từ một cô bé mạnh khỏe bình thường, Lan sụt ký chỉ còn da bọc xương, đến chén cơm cũng khó nâng nổi. Việc học phải dừng lại dang dở vì bệnh tật, triền miên mỏi mệt đau yếu, sống ở bệnh viện nhiều hơn ở nhà, sự cố bất ngờ tưởng chừng đã lấy đi mất sức sống và niềm hy vọng vốn đã kiệt quệ từ cô gái nhỏ.

Thế nhưng, Bích Lan không cho phép mình tuyệt vọng. Sau những lần chạy chữa không thành công căn bệnh loạn dưỡng cơ, cho dù bị “cầm tù” trong bốn bức tường của gian phòng bé xíu chỉ có 10 mét vuông, Bích Lan đã nỗ lực ngồi dậy tự học để hoàn thiện học trình trung học phổ thông. 

Trong một ngày định mệnh khác, cuốn từ điển tiếng Anh đột ngột rơi vào tay cô. Vậy là tia sáng nhỏ đã hé mở cả một con đường mới, tràn đầy khám phá và đam mê, cho dù không ít chông gai.

Mượn tất cả những quyển sách tiếng Anh hiếm hoi có thể mượn được, Bích Lan đắm mình vào kiến thức ngoại ngữ, vừa đánh vật với chữ nghĩa, vừa chống chọi lại những cơn đau của đủ thứ bệnh phát sinh mỗi ngày một nhiều… Học ngoại ngữ mà không hề được đến trường lớp là một quá trình cực kỳ nhọc nhằn, tự mình rèn giũa, tự mình chấm điểm, tự kiểm tra mình với “ông thầy” duy nhất là các kênh quốc tế trên radio, nhưng chính những trang sách đã khiến cô vượt qua ranh giới mong manh giữa sự sống và cái chết đã nhiều lần cận kề.

Từ làng quê Thái Bình, từ những kiến thức học, “lớp học Cây Táo” ra đời, nổi tiếng khắp các vùng phía Bắc, với cô giáo nhỏ bé đau yếu mà tràn đầy nghị lực và biết bao học trò nghèo nhưng hiếu học.

Lớp học duy trì được 4 năm thì Lan kiệt sức do căn bệnh loạn dưỡng cơ biến chứng sang tim, phải nằm liệt giường. Một lần nữa, chính sự ngột ngạt, bức bối khi “bị cầm tù” trong căn phòng nhỏ lại nảy sinh những mầm xanh mới. Chính thời gian này, Bích Lan đã có cơ duyên làm quen với máy tính, kết nối internet và thế giới đột ngột thêm một lần nữa “mở cửa” với Lan. Bích Lan đến với con đường dịch thuật, từ cuốn sách đầu tiên năm 2002, cho đến giờ, sau một quãng thời gian không dài, Bích Lan đã sở hữu 24 đầu sách dịch – điều mà 10 năm trước có vẻ như không tưởng.

Năm 2010, Bích Lan đã được mời lên chương trình “Người đương thời” của VTV1, cùng năm này, cô vinh dự nhận giải thưởng dịch thuật của Hội Nhà Văn Việt Nam với tiểu thuyết “Triệu phú khu ổ chuột”, đồng thời trở thành Hội viên Hội Nhà Văn VN. Ngày 20/10/2010, Bích Lan trở thành một trong 8 người phụ nữ đương đại được Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tôn vinh tại phần trưng bày mới của bảo tàng.

Đúng như tâm nguyện, Bích Lan đã được “sống thêm một cuộc đời khác” như người thầy tinh thần – Dịch giả Nguyễn Hiến Lê từng nói: “Biết thêm một ngoại ngữ là được sống thêm một cuộc đời khác về tinh thần”.

Bích Lan hiện vẫn còn phải đương đầu với căn bệnh loạn dưỡng cơ đã cư ngụ quá lâu năm trong cơ thể cô nhưng với sự hy vọng vào những tiến bộ của y học và ý chí mãnh liệt “Không Gục Ngã”, cuộc sống của cô tràn vẫn đầy ánh sáng và màu sắc.

Tự truyện “Không Gục Ngã” của Bích Lan ra đời với niềm hy vọng như chính cô chia sẻ: “Không Gục Ngã” là câu chuyện của tôi và tôi thật lòng mong khi bạn khép lại cuốn sách này, bạn cũng sẽ bắt đầu viết lên những câu chuyện không gục ngã trong hành trình sống có một không hai của mỗi người”.

Những bình luận tác phẩm “Không gục ngã”:

“Người ta vẫn nói giấc mơ chỉ là giấc mơ, chuyện cổ tích chỉ là chuyện cổ tích …nhưng trong câu chuyện của Bích Lan chuyện cổ tích đã trở thành hiện thực. Các bạn và chúng tôi học được một điều từ câu chuyện của Bích Lan. Đó là cho dù bạn gặp hoàn cảnh khó khăn đến mức nào, nhưng nếu bạn cố gắng và nhích từng bước một thì số phận sẽ mỉm cười với bạn…” - Nhà báo Tạ Bích Loan

“Một con người phi thường với ý nghĩa đẹp nhất của từ này xét về hoàn cảnh, nghị lực và sự cống hiến” - Nhà văn Dạ Ngân

“Gần 18 năm cầm bút, rong ruổi đây đó, gặp biết bao số phận buồn, vui kiếp người, riêng Bích Lan đã để lại trong tôi nhiều  xúc cảm sâu sắc, lắng đọng mãi. Đó là một chiều thu,  trên con đường ngược sông Hồng chảy qua đoạn Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, tôi đã lặng nhìn Bích Lan phải dùng cả hai tay mới nâng được ca nước nhỏ, tưới chậu lan treo trước mảnh sân quê cô. Nhìn mầm xanh lẫn người gieo sự sống đều có vẻ như yếu đuối, không biết sẽ gục ngã lúc nào, tôi lại thấu cảm có mạch nguồn sự sống mãnh liệt đang ẩn sâu trong sự mong manh đó. Ngọn lửa nội sinh không thể hiện qua lời nói ồn ã, cũng chẳng thấy được trên cơ thể mạnh khoẻ, mà từ chính trái tim, tâm hồn cô!”- Nhà báo Quốc Việt - Báo Tuổi Trẻ.

“Câu chuyện của Nguyễn Bích Lan thêm một minh chứng nữa cho thấy khả năng vô tận của con người. Với ý chí, nghị lực và sự lao động nhọc nhằn, cần mẫn con người có thể làm nên những điều kỳ diệu mà thông thường khó tưởng tượng nổi… Cuộc đời tôi thật may mắn có thêm một bài học trực quan sâu sắc dẫn dắt tôi tiếp tục sống có ích”. - Dịch giả Thúy Toàn, nguyên chủ tịch hội đồng dịch thuật Hội Nhà Văn VN“Tôi đặc biệt yêu mến Bích Lan vì cô ấy rất khiêm nhường và kiệm lời, ít nói về bản thân mình. Và nghị lực vượt qua khó khăn của Bích Lan thì có lẽ ít ai sánh bằng.

Tôi là người dịch văn học và biết là nó cực nhọc và đòi hỏi cao như thế nào. Tôi thực sự ngưỡng mộ Bích Lan vì cô ấy là một câu chuyện cổ tích giữa đời thường: tự học Anh văn, dịch văn học, và dịch rất hay. Cô ấy đã tiếp thêm nghị lực sống và nghị lực phấn đấu cho rất nhiều người trẻ”. - Nhà văn, dịch giả Nguyễn Phan Quế Mai

“Bích Lan là một trong những nhân vật của tôi trong bộ ảnh Họ đã sống như thế, một con người dễ thương, gần gũi, hiền lành, luôn chia sẻ, làm gì cũng rất tâm huyết nhưng đầy bản lĩnh, tự tin và rất sâu sắc…” -  Nhiếp ảnh gia Nguyễn Á

“Đọc tác phẩm dịch của Nguyễn Bích Lan, đầu tiên tôi thấy được một dịch giả rất chuyên nghiệp và tài hoa; sau nữa tôi thấy một cá nhân đang dùng chính cuộc đời mình để minh chứng cho những thông điệp nhân văn mà tác phẩm đem lại. Tôi tin rằng, mỗi tác phẩm của chị là một cột mốc cho cuộc hành trình "kiếm tìm" của chính chị. Hành trình của chị thật gian nan, nhưng chị đúng là một khách bộ hành tuyệt vời”. - Thiên Minh - Giảng viên tại Đại học Quốc gia Hà Nội